Di sản văn hóa phi vật thể của Philippines: Bản sắc sống động giữa truyền thống và hiện đại

Philippines, quốc gia quần đảo với hơn 7.000 hòn đảo, không chỉ nổi bật bởi vẻ đẹp thiên nhiên mà còn bởi kho tàng di sản văn hóa phi vật thể phong phú và đa dạng. Từ những bản anh hùng ca truyền miệng đến các nghi lễ truyền thống, những giá trị văn hóa này không chỉ phản ánh lịch sử và bản sắc dân tộc mà còn đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân.

1. Di sản được UNESCO công nhận

Philippines hiện có sáu di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận, bao gồm:

• Hudhud: Những bài hát kể chuyện của người Ifugao, thường được trình diễn trong các dịp lễ hội và nghi lễ nông nghiệp.

• Darangen: Bản anh hùng ca của người Maranao ở hồ Lanao, kể về những câu chuyện tình yêu, chiến tranh và truyền thống.

• Nghi lễ kéo co (Tugging rituals and games): Một nghi lễ truyền thống mang tính cộng đồng, được thực hiện ở nhiều quốc gia châu Á, trong đó có Philippines.

• Dệt vải piña thủ công ở Aklan: Nghệ thuật dệt vải từ sợi dứa, tạo ra những sản phẩm tinh xảo và độc đáo.

• Trường học truyền thống (School of Living Traditions): Mô hình giáo dục truyền thống, nơi các nghệ nhân truyền dạy kỹ năng và kiến thức văn hóa cho thế hệ trẻ.

• Buklog: Nghi lễ tạ ơn của người Subanen, phản ánh mối quan hệ hài hòa giữa con người và thiên nhiên.

2. Nghệ thuật biểu diễn truyền thống

Philippines sở hữu nhiều hình thức nghệ thuật biểu diễn độc đáo:

• Nhạc cụ Kulintang: Dàn nhạc gõ truyền thống gồm các cồng chiêng, phổ biến ở Mindanao, thể hiện sự hòa hợp và cộng đồng.

• Điệu múa Tinikling: Điệu múa dân gian sử dụng hai thanh tre, yêu cầu sự nhanh nhẹn và phối hợp nhịp nhàng của người múa.

• Pasyon: Bài thơ kể về cuộc đời và sự hy sinh của Chúa Giêsu, thường được hát trong Tuần Thánh.

 

3. Truyền thống và nghi lễ cộng đồng

Các nghi lễ và lễ hội truyền thống đóng vai trò quan trọng trong đời sống cộng đồng:

• Lễ hội Ati-Atihan: Diễn ra ở Aklan, lễ hội này tôn vinh Santo Niño (Chúa Hài Đồng) và thể hiện sự hòa hợp giữa người dân và người Ati bản địa.

• Lễ hội Moriones: Tổ chức ở Marinduque, tái hiện câu chuyện về Longinus, một người lính La Mã được cải đạo sau khi chứng kiến sự phục sinh của Chúa Giêsu.

Xem thêm: Gửi lụa tơ tằm từ Việt Nam đi Ấn Độ tại Cà Mau Logistics

4. Thủ công truyền thống và nghệ nhân

Nghệ thuật thủ công truyền thống là biểu hiện sâu sắc của văn hóa Philippines:

• Dệt vải T’nalak: Nghệ thuật dệt vải của người T’boli ở South Cotabato, với các hoa văn được lấy cảm hứng từ giấc mơ.

• Nghệ nhân quốc gia (GAMABA): Danh hiệu được trao cho những nghệ nhân có đóng góp xuất sắc trong việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể.

5. Bảo tồn và phát huy di sản

Chính phủ Philippines, thông qua Ủy ban Quốc gia về Văn hóa và Nghệ thuật (NCCA), đã thực hiện nhiều chương trình nhằm bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể, như:

• Dự án Pinagmulan: Tổng hợp và ghi chép các di sản văn hóa phi vật thể trên toàn quốc.

• Hợp tác quốc tế: Tham gia vào các chương trình của UNESCO và các tổ chức quốc tế để chia sẻ và học hỏi kinh nghiệm trong việc bảo tồn di sản.

6. Vai trò của di sản phi vật thể trong du lịch và phát triển kinh tế

Không chỉ mang giá trị văn hóa và tinh thần, di sản văn hóa phi vật thể còn có tiềm năng to lớn trong phát triển du lịch và kinh tế bền vững. Tại Philippines, nhiều địa phương đã tận dụng các lễ hội, thủ công truyền thống và nghệ thuật biểu diễn để thu hút du khách trong và ngoài nước. Du khách không chỉ đến để chiêm ngưỡng cảnh đẹp mà còn để trải nghiệm trực tiếp những giá trị văn hóa bản địa như múa Tinikling, dệt vải T’nalak, hay tham gia lễ hội Ati-Atihan đầy màu sắc. Nhờ đó, người dân địa phương – đặc biệt là các cộng đồng bản địa – có cơ hội gia tăng thu nhập, đồng thời nâng cao ý thức bảo tồn di sản văn hóa. Tuy nhiên, việc khai thác du lịch cần đi đôi với sự tôn trọng và gìn giữ bản sắc, tránh thương mại hóa quá mức khiến những giá trị nguyên gốc bị mai một theo thời gian.

Kết luận

Di sản văn hóa phi vật thể của Philippines là minh chứng cho sự đa dạng và phong phú của nền văn hóa quốc gia này. Việc bảo tồn và phát huy những giá trị này không chỉ giúp duy trì bản sắc dân tộc mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của cộng đồng.

Xem thêm: 

Trang phục truyền thống nữ: Baro’t Saya – Biểu tượng duyên dáng của phụ nữ Philippines